. . . و بر شما که بر نمازها و به خصوص نماز میانه،۱ مواظبت داشته باشید و برای خدا مطیعانه به پاخیزید ۲ چنان چه خداوند در قرآن شما و مومنان قبل از شما را به آن دستور داده است.
ممکن است منظور حضرت امام صادق علیه السلام از مواظبت بر نمازها، علاوه بر نمازهای واجب، نمازهای مستحب و نوافل هم باشد ۳ و از میان نمازهای واجب به نماز میانه یعنی نماز ظهر، تأکید بیشتری شده است.
به طور کلی مواظبت و محافظت بر نمازها، از اموری است که در شرع مقدّس اسلام به آن توصیههای فراوانی شده است. به روایتی دراین زمینه توجه فرمایید: عبدالله ابن ابی یعفور از حضرت امام صادق علیه السلام روایت کرده که آن حضرت علیه السلام فرمودند: ای عبدالله! هرگاه نماز واجب خود را میخوانی پس آن را در وقتش ادا کن، مانند کسی که با نماز وداع مینماید و میترسد که دیگر موفق نشود، پس آنگاه چشم خود به محل سجده ات متوجه گردان و اگر بدانی چه کسی از جانب راست و چپ تو ست هر آینه نماز خود را نیکو به جا میآوری و بدان تو در پیشگاه کسی هستی که تو را میبیند و تو او را نمیبینی .۴
نکاتمهمدرمواظبتبرنمازها
از جمله نکات مهمّی که در موضوع مواظبت برنمازها حائز اهمیت است میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- طهارت: شامل شناخت نجاسات و احکام طهارت بدن، لباس و محل نمازگزار میباشد.
۲- غسل، وضو و تیمم: شامل احکام غسلهایی که انجام آنها برای خواندن نماز لازم و واجب است و همچنین دانستن احکام وضو و تیمم میباشد .
۳- احکامنماز: شامل اوقات نمازها، نمازهای مستحب، احکام قبله، پوشش بدن در نماز، لباس و مکان نمازگزار، اذان و اقامه، واجبات نماز، ارکان نماز، مبطلات نماز، تعقیبات نماز، شکیّات نماز، نماز مسافر، احکام نماز جماعت، احکام مسجد، احکام نماز قضا و احکام دیگر نمازها مانند: نماز آیات، نماز عید فطر و نماز عید قربان میباشد.۵
فضیلتنمازاول وقت
در فضیلت خواندن نماز اول وقت بر آخر وقت، حضرت امام صادق علیه السلام چنین میفرمایند: فضیلت [نماز] اول وقت بر آخر وقت، برای شخص مومن از مال و اولادش بهتر است ۶
و همچنین آن حضرت در این خصوص میفرمایند: فضیلت و برتری نماز اول وقت بر آخر وقت، مانند فضیلت آخرت است بر دنیا .۷
در بیان فضیلت خواندن نماز صبح در اول وقت، حضرت امام صادق علیه السلام چنین میفرمایند: اسحاقبن عمّارگوید به حضرت امام صادق علیه السلام گفتم: یا اباعبدالله مرا از بافضیلتترین وقت برای نماز صبح خبر دهید. فرمودند: هنگام طلوع فجر. چون خداوند متعال میفرماید : «إنَّ قُرآنَ الفَجرِ کانَ مَشهُودا»۸ یعنی نماز صبح را فرشته روز و فرشتهی شب هر دو مشاهدت میکنند پس هرگاه بنده نماز صبح را با طلوع فجر بخواند، دو مرتبه برای او نوشته میشود، هم فرشتهی صبح مینویسد، هم فرشته شب.۹
ثوابمعطربودنهنگامنماز
حضرت امام صادق علیه السلام میفرمایند: دو رکعت نمازی که شخص عطر زده می خواند از هفتاد رکعت نماز شخصِ غیر معطر، افضل است.۱۰
فواید نماز
حضرت امام صادق علیه السلام در ضمن حدیثی، سه فایده زیر را برای نمازگزار بیان میفرمایند:
۱- هرگاه نمازگزار به نماز ایستد، نیکویی ها از بالای فضا تا فرق سرِ او، بر او ریزش دارد.
۲- فرشتگان از زیر پا تا بالای آسمان بر او احاطه دارند.
۳- فرشته به او ندا میدهد: ای نمازگزار! اگر بدانی با چه کسی مناجات میکنی، هیچ گاه التفات و توجهی به سوی دیگری نخواهیکرد.۱۱
نمازهایتوسلبهساحتمقدسامامزمان
در اینجا به برخی از مهمّ ترین نمازهایی که به واسطهی آن ها، میتوان به حضرت ولی عصر علیه السلام متوسل شد اشاره می نماییم:
۱- نمازهای هدیه به حضرات معصومین علیهم السلام در ایام هفته.۱۲
۲-نماز حضرت صاحب زمان علیه السلام .۱۳
۳- نماز استغاثه به امام زمان علیه السلام (سلامُ الله الکامِلُ التام )
۴- نمازهای وارد شده در سرداب مقدّس امام زمان در سامرا .۱۵
۵- نماز حضرت حجت علیه السلام در مسجد جمکران.۱۶
۶- نماز حضرت حجت در شب جمعه.۱۷
پی نوشت
[۱] نماز میانه که تأکید بر محافظت به آن شده، نماز ظهر است. به نقل از منهاج الصالحین، مرحوم آیتالله سید ابوالقاسم موسوی خویی، جلد ۱ صفحه ۱۳۱، مساله ۵۰۰ و منهاج الصالحین آیت الله سیدعلی حسینی سیستانی دام ظله، جلد۱، صفحه ۱۶۶، مسأله ۵۰۰ .
[۴] ظاهراً منظور خشوع در حال نماز است به طوری که چشمش پایین باشد به محل سجده خود نظر کند و دیگر این که بداند فرشتهی رَقِیب و عَتِید مواظب او هستند و پروردگار متعال بصیر و مطلع بر نماز او می باشد. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه و شرح از علی اکبر غفاری، قسمت ثواب نماز، صفحهی۸۴ حدیث۲٫
[۵] به دلیل اختصار، مجال پرداختن به توضیح و شرح احکام اشاره شده در این قسمت میسر نمیباشد ، لذا جهت آشنایی بیشتر به توضیح المسائل مرجع تقلید خود مراجعه فرمایید .
[۶] شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه و شرح از علی اکبر غفاری، قسمت فضیلت نماز اول وقت بر آخر وقت، صفحات ۸۵ تا ۸۶، حدیث۱٫
[۷] همان صفحه۸۶، حدیث ۲ .
[۸] اسراء/۷۸٫
[۹] شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه و شرح از علی اکبر غفاری، قسمت ثواب کسی که نماز صبح را در اول وقت بخواند، صفحهی۸۵ حدیث۱٫
[۱۰] همان، قسمت اجر نماز آن که عطر استعمال کرده، صفحه ۹۴، حدیث ۱٫
[۱۱] شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه و شرح از علی اکبر غفاری، قسمت ثواب نماز، صفحات ۸۴ تا ۸۵ ، حدیث ۳٫
[۱۲] دبیر الدین صدرالاسلام علیاکبر همدانی، پیوند معنوی با ساحت قدس مهدوی، ترجمه تکالیف الانام فی غیبه الامام علیه السلام ، صفحات ۲۲۲تا ۲۲۴٫
[۱۳] مرحوم شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان، صفحه ۹۲٫
[۱۴] همان. صفحه ۲۴۳، استغاثه به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف .
[۱۵] همان. صفحات ۱۰۲۵ تا ۱۰۳۰، زیارت حضرت صاحب الامر علیه السلام .
[۱۶] همان. قسمت باقیات و صالحات مفاتیح الجنان، صفحه۴۷۴، نماز مسجد جمکران در قم المقّدسه.
