شش روز قبل از رحلت علی بن محمد سَمُری، توقیعی از سوی امام دوازدهم (علیه السلام) صادر شد که در آن توقیع، حضرت ولی عصر علیه السلام مرگ ایشان را پیشگویی و زمان مرگ او را نیز تعیین کرده بود. متن توقیع نمایانگر پایان غیبت صغری و قطع شدن نیابت خاصه و آغاز غیبت کبری و نیابت عامه می باشد.
این توقیع در بسیاری از کتابهای حدیثی با اختلاف اندکی آمده است، ولی ما این توقیع شریف را از کتاب احتجاج مرحوم طبرسی، نقل می کنیم و موارد اختلاف را متذکر خواهیم شد.
مرحوم طبرسی می نویسد: کسانی که در غیبت صغری مورد رضایت امام زمان (علیه السلام) بودند، نخستین آنها شیخ ابوعمر و عثمان بن سعید عمری است که ابتداء امام هادی او را به این سمت منصوب و سپس فرزندش امام حسن عسکری (علیه السلام) او را ابقاء نمود و آن مرد بزرگ هم، کارهای آن دو امام را در زمان حیات آنها به عهده گرفت و بعد از آن دو بزرگوار، به انجام کارهای امام زمان (علیه السلام) همت گماشت، توقیعات و جواب مسائل شیعیان هم، به دست او صادر می گشت. زمانی که عثمان بن سعید به جوار حق پیوست، فرزندش محمد بن عثمان به جای وی نشست، و رسیدگی به همه کارهای او را به عهده گرفت. وقتی او هم وفات یافت، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی جانشین وی گردید، و بعد از درگذشت وی ابوالحسن علی بن محمد سمري به جای او نشست.
هیچ یک از اینان، بدین منصب بزرگ نرسیدند؛ مگر این که قبلًا از طرف امام زمان (علیه السلام) فرمان انتصاب آنها صادر می گشت و شخص قبل از او، جانشین خود را تعیین می نمود؛ شیعیان هم تا معجزه حضرت امام زمان (علیه السلام) را که دلیل بر راستگویی و صحت نیابت آنها بود، از آنان آشکار نمی شد، گفتارشان را نمی پذیرفتند.
هنگامی که زمان رحلت ابوالحسن سمری فرا رسید به وی گفتند: چه کسی را جانشین خودتان قرار می دهید؟
او در جواب، توقیعی درآورد و به مردم نشان داد، که متن آن بدین گونه است:
“مرحوم شیخ صدوق در کتاب خود “کمال الدین” می نویسد:
در همان سالی که شیخ ابوالحسن علی بن محمد سمری قدس سره وفات یافت، من در بغداد بودم، چند روز پیش از رحلتش به خدمت وی رسیدم، آن بزرگوار توقیعی که از ناحیه مقدسه صادر شده بود، به این عبارت برای مردم خواند…[۱]
بسم الله الرحمن الرحیم
ای علی بن محمد سمری خداوند پاداش برادران دینی تو را در مصیبت مرگ تو بزرگ دارد، تو از اکنون تا شش روز دیگر خواهی مرد، پس امر (حساب و کتاب) خود را جمع و جور کن، و درباره نیابت و وکالت به هیچ کس وصیت مکن تا به جای تو بنشیند؛ زیرا غیبت کامل فرا رسیده است، دیگر تا آن روزی که خدای تبارك و تعالی بخواهد، ظهوری نخواهد بود و آن پس از مدت درازی خواهد بود که دلها را سختی و قساوت فرا گیرد و زمین از ستم و بیداد پر گردد. به زودی از شیعیان من ادعای مشاهده خواهند کرد، بدان هر کس که پیش از خروج سفیانی و بر آمدن صیحه و بانگی از آسمان، ادعای دیدن من را نماید، دروغگو و تهمت زننده است. قدرت و توانایی از آن خداوند بلند پایه بزرگ است و بس. (حضار) از توقیع شریف نسخه برداشته و از نزد او بیرون رفتند و چون روز ششم شد، به سوي او بازگشتند، و دیدند نزدیک است جان به جان آفرین تسلیم کند، به وی گفتند: جانشین شما کیست؟
فرمود: خدا را مشیتی است که خود انجام خواهد داد. این مطلب را گفت و درگذشت، و آخرین سخنی که از او شنیده شد همین بود. خداوند متعال او را رحمت کند.
