کسی که از نعمت معرفت امام علیه السلام بهره مند شده است، به شکرانه ی این موهبت الهی، باید با معرفی حضرتش به دیگران و به طور کلی تبلیغ صحیح و عمیق دین تا جایی که از دست او برمی آید، امام خود را تا حدّی از غربت خارج گرداند.
این کار برای هر دین شناس به مقدار نصیب خود از فقاهت در دین، یک وظیفه ی مهم به شمار می آید که اگر در انجام آن کوتاهی ورزد، در مقابل خدا و امام زمان علیه السلام مسئول است و مورد مؤاخذه قرار می گیرد که چرا شکر نعمتِ دین شناسی را با انتشار آن ادا نکرده است.
افراد جاهل اگر در جاهل بودن خود کوتاهی کرده و مقصر باشند، مستحقّ مؤاخذه و عقوبت هستند ولی خدای عزّوجلّ، قبل از این که از جاهل مقصر بپرسد، افراد عالم را مؤاخذه می کند چرا علم خود را منتشر نکرده اند.
امام صادق علیه السلام به سنگینی وظیفه‌ی دین شناسان تصریح فرموده اند:
قَرَأتُ فی کِتابِ عَلِیٍّ علیه السّلام : إنَّ اللهَ لَم یَأخُذ عَلَی الجُهّالِ عَهدًا بِطَلَبِ العِلمِ حَتّی أخَذَ عَلَی العُلَماءِ عَهدًا بِبَذلِ العِلمِ لِلجُهّالِ[۱]
در کتاب امیرالمؤمنین علیه السلام خواندم که خدا بر نادان ها پیمانی برای طلب علم نگرفته است، مگر بعد از این که از دانشمندان برای بذل علم به نادانها عهد گرفته است.
جاهلان، موظّف به طلب علم هستند. ولی عالمانِ در درجه ی اول و قبل از آن ها باید غیرت دینی داشته باشند و با احساس مسئولیت به تبلیغ دین بپردازند. امام باقر علیه السلام در بیان فضیلت فرد دین شناسی که به تبلیغ دین می پردازد، فرموده اند:
«عالِمُ یُنتفََعُ بِعِلمِهِ اَفضَلُ مِن سَبعینَ اَلفَ عابِدٍ»[۲]؛ عالمی که (دیگران) از علمش بهره مند شوند، از هفتاد هزار عبادت کننده برتر است.
وظیفه ی تبلیغ دین، منحصر به قشر خاصّی از افراد نیست، بلکه هر کس – در هر لباسی و هر شغلی که باشد – می تواند در حوزه‌ی فقاهت دینی خود، با عمل و کلام به گسترش دین همّت گمارد.
البته وظیفه‌ی تبلیغ با این که عمومی و فراگیر است، ظرافت و حساسیت خاصّی دارد که اگر مورد توجه قرار نگیرد، نتیجه‌ی معکوس به بار می آورد. وظیفه‌ی تبلیغ دین هم صلاحیت های اخلاقی لازم دارد و هم آمادگی های علمی. هر مُبلغی متناسب با نوع کار تبلیغی خود باید حائز شرایط لازم آن باشد تا این که کارش مفید واقع شود. تبلیغ باید به نحوی باشد که انسان های ناآشنا یا کم آشنا با معارف و حقایق دین، قلباً متمایل به پذیرش آن گردند.
معاویه بن عمّار می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: شخصی حدیث شما را زیاد نقل می کند و در میان مردم نشر می دهد و آن را در دل های مردم و شیعیان شما استوار و محکم می کند، و چه بسا عابدی از شیعیان شما (اینگونه) روایت نمی کند، کدام یک برتر هستند؟
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که احادیث ما را بسیار نقل می کند و با آن دل های شیعیان را محکم می سازد، از هزار عبادت کننده بهتر و با فضیلت تر است.[۳]
تبلیغ دین در زمانی که صاحب اصلی آن در پس پرده‌ی غیبت به سر می برد، اهمیت بیشتری دارد. شیعیان سرگردان در این دوره، یتیمانی هستند که در غیاب پدر دلسوز خویش ممکن است دچار هر گونه انحراف و حیرت و… شوند. در چنین زمانی، هر کس به نوعی در دستگیری از یتیمان آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم بکوشد، قطعاً امام خود را یاری کرده است، چرا که آن ها یتیمان نیازمند به تعلیم و تربیت والدین هستند که با غیبتِ ولی خویش، از دسترسی عادی و آسان به منبع علم محروم شده اند .
امام حسن عسکری علیه السلام که آخرین ولی شیعیان قبل از غیبت حضرت مهدی علیه السلام بوده‌اند شیعیان را در معرض مصیبت بزرگی می دیدند و می دانستند که چه امتحان بزرگی در پیش روی آن ها قرار دارد. لذا توصیه های فراوانی در باب تشویق به تعلیم و دستگیری از ضعیفان شیعه – خصوصاً در غیبت امام زمان علیه السلام فرموده اند.
امام حسن عسکری علیه السلام از امام موسی بن جعفر علیه السلام نقل فرموده اند: یک دین شناس که یتیمی از یتیمان ما را که از ما بریده و ما را نمی بیند، با تعلیم آن چه نیازمند آن است نجات دهد، تحمّلش برای شیطان، از هزار عابد سخت تر است. زیرا همّت عابد، فقط خودِ اوست. اما همّت آن فقیه، غیر از خودش، بندگان و کنیزان خدا هستند، برای این که آن ها را از دست ابلیس و سرکشانی که از او پیروی می کنند، نجات دهد. و این عمل نزد خدا از (عمل) یک میلیون مرد و یک میلیون زنِ عبادت کننده بهتر است[۴].
کلمات کلیدی: تبلیغ دین، شکر زبانی، یتیمان آل محمد، شکر نعمت، نعمت دین شناسی
منبع: برگرفته از کتاب “یاری آفتاب” از سید محمد بنی هاشمی
[۱] . الکافی، ج۱، ص۴۱
[۲] . الکافی، ج۱، ص۳۳
[۳] . بحارالانوار، ج۲، ص۱۴۵
[۴] . بحارالانوار، ج۲، ص۵، ح۹