ادامه نامه امام صادق علیه السلام به شیعیان در زمان غیبت
. . . و تا می‌توانید به خودتان نیکی کنید زیرا هر چه به دیگران خوبی کنید به خودتان کرده اید و اگر بدی هم کنید به خود کرده اید۱ و با مردم مدارا کنید و آنها را بر گردن خود سوار نکنید تا بدین وسیله اطاعت پروردگارتان را نیز فراهم کرده باشید .
شرح عبارات «أَنفس»، «مَا استَطعتُم»،«جَامِلُواالنَاس»
در این روایت چندین اصطلاح استفاده شد که به توضیح آنها می پردازیم
منظور از لفظ «أَنفُس»، شیعیان، دوستان و اقارب هستند و در حقیقت فایده ی اعمال حسنه و نیکی و کمک کردن به دیگران بالاخص شیعیان، دوستان و اقارب به خود انسان بازگشت پیدا می‌کند و نتیجه اعمال و بدی‌هایی که در حقّ دیگران انجام می‌دهیم نیز به خود انسان برمی‌گردد.۲ و بدین جهت حضرت امام صادق علیه السلام به این آیه ی قرآن استناد فرموده اند: «إِن أحسَنتُم أَحسَنتُم لِأَنفُسِکُم وَ إِن أَسَأتُم فَلَها»۳ اگر نیکی کنید به خود کرده‌اید و اگر بدی کنید به خود کرده اید و آثار نیکی‌ها و بدی‌هایی که در حق دیگران انجام می‌دهیم، به خود ما بازگشت خواهد نمود. همچنین حضرت علیه السلام لفظ « مَااستَطَعتُم » را به کار برده اند به این معنا که هر قدر می‌توانی انجام بده.۴ یعنی انسان در صورت امکان، احسان به خویشتن را نباید ترک کند و همان‌طور که اشاره کردیم احسان به دیگران، بالاخص شیعیان، دوستان و اقارب، احسان به خویشتن نیز می‌باشد.
در جمله «جَامِلوا النَّاس»، مجامله به معنای مدارا کردن و خوش رفتاری در ظاهر است و در اینجا منظور از لفظ «ناس»، مخالفان هستند. یعنی با مخالفان، مراعات ظاهر را ترک نکنید و در ظاهر با آنها مدارا و خوش رفتاری کنید و امر الهی را در باب تقیّه رعایت کنید ولی در برخورد با شیعیان در ظاهر و باطن نیکی کنید.۵
روایاتیچنددربابنیکیکردن
در روایتی، ابراهیم یمانی از قول حضرت امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که آن حضرت فرمودند: هیچ مومنی نباشد که [ در صورت توانایی] مومن مظلومی را دستگیری و اعانت نماید، مگر اینکه این عمل برای او از روزه و اعتکاف یک ماه تمام در مسجدالحرام بهتر باشد و نیز هیچ مومنی نیست که در صورت قدرت، برادر مومن خود را یاری کند مگر این که خداوند در دنیا و آخرت او را یاری نماید و هیچ مومنی نباشد که قدرت بر یاری برادر دینی خود داشته باشد و او را رها کند و یاریش ننماید جز اینکه خداوند در دنیا و آخرت او را به خود وا گذارد. ۶
همچنین حسن بن زید از حضرت امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارشان علیه السلام روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: آن خیری که پاداش آن زودتر از همه می‌رسد، نیکی کردن درباره دیگران است و آن شرّی که زودتر از همه‌ی شرور، کیفرش به آدمی می‌رسد ستمکاری است…۷
نیکیکردنبهامامزمانعلیه السلام باصلهیمال
از مصادیق بارز نیکی کردن، صله‌ی به امام زمان علیه السلام به وسیله‌ی اموال می‌باشد. پسندیده است مومنین، هر ساله بخشی از دارایی های خود را به امام زمان علیه السلام هدیه کنند. و هر کس باید به اندازه‌ی استطاعت مالی خود بر این کار مداومت ورزد. در روایات مقدار معیّنی برای مصرف مال در این جهت مشخص نگردیده است.
امام صادق علیه السلام در خصوص صله اموال به امام علیه السلام چنین می‌فرمایند: هیچ چیز نزد خداوند محبوب تر از اختصاص دادن درهم به امام زمان علیه السلام نیست و به درستی که خداوند درهم را برای او (پرداخت کننده)، در بهشت هم چون کوه احد قرار دهد. سپس حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند در کتابش فرموده است: چه کسی به خداوند وام نیکو می‌دهد تا خداوند برای او [عوض وام را] چندین برابر بیفزاید.۸ امام علیه السلام فرمودند به خدا سوگند! که این درخصوص صله‌ی امام علیه السلام است.۹
دونکتهیمهمدرخصوصصلهبهامامعلیهالسلام
نکتهیاول
صله به امام زمان علیه السلام در زمان غیبت ایشان، می‌بایست با مصرف کردن مال در مصارف و مخارجی باشد که حضرت علیه السلام به آن رضایت دارند. به عنوان مثال به قصد صله به ایشان، می توان فعالیت‌های زیر را انجام داد:
بر پا کردن مجالس تذکر و یادآوری نسبت به آن جناب علیه السلام ،صله به شیعیان و دوستان ایشان به خصوص سادات علوی و علمای دین و راویان احادیث ائمه اطهار علیهم السلام ، چاپ و توزیع کتب مذهبی، خصوصا کتبی که مرتبط با آن حضرت علیه السلام است و مانند این‌ها که از مصادیق صله به امام علیه السلام می‌باشد.۱۰
نکتهیدوم
صله‌ای که ما خدمت امام علیه السلام تقدیم می‌کنیم نه از این جهت است که آن حضرت علیه السلام به آن نیاز داشته باشند، بلکه این پرداختِ صله‌ی ما باعث تزکیه و پاک شدن اموالمان خواهد شد. حضرت امام صادق علیه السلام در این خصوص چنین می‌فرمایند: من از یکی از شما درهمی را می‌گیرم و حال آنکه از متمول ترین اهل مدینه هستم، مقصودم در این کار فقط این است که شما پاکیزه شوید.۱۱ همچنین آن حضرت علیه السلام در بیان دیگر چنین می‌فرمایند: هر کس پندارد که امام علیه السلام به آنچه در دست مردم می‌باشد احتیاج دارد،کافر است. جز این نیست که مردم نیازمندند که امام علیه السلام از ایشان بپذیرد.
پی نوشت
[۱] اسراء/۷
[۲] سید علاالدین محمد گلستانی اصفهانی، منهج الیقین، صفحه۳۴۷، با اندکی تغییر و تلخیص.
[۳] اسراء/۷
[۴] درسنامه‌ی امام صادق علیه السلام صفحات۱۱۷ و ۱۱۸ با اندکی تغییر و تلخیص.
[۵] سید علاالدین محمد گلستانی اصفهانی، منهج الیقین، صفحه۳۴۷، با اندکی تغییر و تلخیص.
[۶] شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علی اکبر غفاری، صفحه ۳۲۹ و قسمت ثواب یاری کردن برادر مومن، حدیث۱٫
[۷] همان صفحه ۳۶۹، قسمت آن نیکویی که زودتر پاداش آن به انسان می‌رسد.
[۸] بقره /۲۴۵
[۹] آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی ،جلد ۲ صفحه ۳۰۱، تکلیف سی‌وپنجم، صله‌ی آن حضرت علیه السلام به وسیله‌ی مال، به نقل از شیخ کلینی، اصول کافی، جلد۱ صفحه ۵۳۷
[۱۰] همان، صفحه۳۰۶، تکلیف سی و پنجم، صله‌ی آن حضرت علیه السلام به وسیله‌ی مال با اندکی تغییر.
[۱۱] آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی ،جلد ۲ صفحه ۳۰۲، تکلیف سی‌وپنجم، صله‌ی آن حضرت علیه السلام به وسیله‌ی مال .
