پرهیز از حسد ورزیدن و إِیّاکُم أَن یَحسُدَ بَعضُکُم بَعضَاً فَإِنَّ الکُفرَ أَصلُهُ الحَسَدُ. ( و مبادا بر یکدیگر حسد ورزید زیرا ریشه‏ ی کفر، حسد ورزی است .) تعریف حسد و غبطه حسد ، آرزوی نابودی نعمت است از دیگران. و تفاوت آن با غبطه این است که غبطه آرزوی داشتن نعمتی مانند نعمت دیگران است. تفاوت های حسد ورزیدن و غبطه خوردن وقتی خداوند نعمتی را به کسی می‎ دهد انسان در مقابل این نعمت داده‏ شده به آن شخص، دو حالت پیدا می‏ کند: 1-  حسادت می‏ ورزد یعنی این نعمت را بد می‏ شمرد و آرزوی زوال و نابودی آن‏ را می‏ کند، چه نعمت به او برسد یا نرسد . 2- غبطه می ‏خورد یعنی دوست دارد که خودش نیز آن نعمت را داشته باشد که آن‏را رقابت نیز گویند . حسد ورزیدن، امری زشت و نکوهیده ‏است زیرا بد خواهی دیگران بوده و تنگ نظری بر افعال خداوند در احسان به بندگان می‏ باشد، ولی غبطه خوردن و رقابت نه تنها مورد نکوهش قرار نگرفته، بلکه نسبت به آن تشویق و ترغیب نیز صورت پذیرفته است، غبطه خوردن فقط در خصوص امور حرام یا مکروه مانند دوست داشتن منصب حرام که دیگری دارد یا به مال مشتبه و مالی که صرف در مصارف مکروه می‏ گردد، مورد نکوهش می‏ باشد.¹ علل و اسباب حسد علل و اسباب حسد بی ‏شمار است ولیکن هفت سبب عمده را برای آن آورده اند : 1- عداوت و دشمنی : انسان وقتی با کسی دشمن شد هیج خیری را برای او نمی ‏خواهد و لذا متنعم شدن او را دوست ندارد. 2- عزّت طلبی: می ‏داند شخصی که دارای نعمتی می ‏شود، نسبت به او تکبر می ‏کند و او به خاطر عزّت طلبی که در وجودش هست نمی ‏تواند تکبر وی را تحمل کند. 3- کبر و خودپسندی: شخص حسود می‏ خواهد نسبت به دیگران تکبر کند و اگر آن‏ها متنعم باشند زمینه ای برای کبر او باقی نمی ‏ماند. 4- تعجّب : این سبب در مواردی است که نعمت به قدری بزرگ باشد که انسان تعجب کند شخصی این‏ چنینی به نعمتی آن‏چنانی دست یابد و به عبارت دیگر آن شخص را مستحق چنین نعمتی نداند. 5- حبّ ریاست: چون ریاست معمولاً مبتنی بر این است که رئیس نعمتی داشته‏ باشد که دیگران از آن محروم باشند، لذا شخص ریاست طلب، وقتی ببیند دیگران به نعمتی شبیه آن چه او دارد دست یافته‏ اند، حسد می ‏ورزد. 6- ترس از نرسیدن به مقصد: به این معنی که انسان بترسد، شخصی که نعمتی را به دست آورده، می‏ تواند مانع منافع او شده و او را از رسیدن به مقصدش باز دارد مانند تاجری که می ‏ترسد همکارش با داشتن مقدار سرمایه ‏ای بیشتر در بازار، رقیب سرمایه او شود. 7- خبائث درونی و بخل ذاتی نسبت به بندگان خدا: برخی از افراد به دلیل خباثث ذاتی و بخلی که دارند از گرفتاری‏ های دیگران شاد و از متنعم بودن آن‏ها در عذابند لذا از شنیدن وصف گرفتاری‏ های دیگران شاد می شوند و از متنعم شدن بندگان خدا رنج می ‏برند. گاهی در یک نفر همه این اسباب و علل یا بیشتر آن‏ها جمع می‏ شود و او را دچار حسدی جانکاه می‏ کند.² درمان حسد حسد از بیماری‏ های بزرگ دل بوده و دردهای دل تنها با علم و عمل سودمند، درمان می‏ پذیرد. برای رفع بیماری حسد باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که حسد به دین و دنیای شخص حسود زیان می ‏رساند. اگر انسان این مطلب را ملکه ذهن خود کند و دشمن خود و دوست دشمن خود [شیطان] نباشد در نتیجه از حسد کناره ‏گیری کرده و هرگز دچار بیماری و گناه حسد نمی‏ شود.³ حسد یکی از ریشه ‏های کفر در حدیثی شریف حضرت امام صادق علیه السلام ریشه‏ های کفر را چنین بیان می ‏فرمایند: ریشه‏ های کفر سه صفت هستند: حرص، غرور، حسد. اما حرص این است که چون حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه ‏السلام از خوردن گندم نهی شد، حرص او را واداشت که از آن بخورد. و غرور این است که چون شیطان مأمور شد به حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام سجده کند، سر باز زد و حسد این است که یکی از دو پسر حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام دیگری را کشت.⁴ روایاتی در مذمت حسد ورزیدن حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام در نکوهش حسد ورزیدن چنین می‏ فرمایند: حسد نورزید که حسد، ایمان را چونان آتشی که هیزم را خاکستر کند، نابود می‏ سازد.⁵ همچنین از آن حضرت علیه السلام منقول است که می ‏فرمایند: چه بسیار کسانی که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسیدند و چه بسیار کسانی که در آغاز شب بر او حسد می‏ بردند و در پایان شب عزاداران به سوگشان نشستند.⁶ و در بیاناتی دیگر از حضرت امام صادق علیه السلام به ابوالصباح در تفسیر آیه 54 سوره نسا می‏ فرماید: «آیا بر مردم حسد می ‏ورزند، به خاطر آن‏چه که خداوند از فضلش به آن‏ها داده ‏است؟ پس ما بر آل ابراهیم کتاب و حکمت فرستادیم و به آن‏ها ملک و سلطنتی بزرگ عطا کردیم.» چنین می فرمایند: به خدا سوگند! آنان ما هستیم و ماییم که مورد حسد واقع شده ‏ایم.⁷ همچنین به استناد روایات دیگر، مراد از ملک عظیم که در این آیه شریفه آمده و مورد حسد منافقان و مخالفان واقع شده، امر امامت و ولایت ائمه اطهار علیهم السلام می‏ باشد.⁸ پس بر ماست که از خداوند متعال درخواست نمائیم که آخرین ولیّ خود، حضرت بقیه ‏الله الاعظم علیه السلام را از گزند حسودان زمان، مصون و محفوظ بدارَد و هم‏چنین آرزوی افزون شدن نعمت‏ها و سلامتی و تعجیل در فرج آن حضرت علیه السلام را از درگاه الهی خواهان و خواهان و خواستار گردیم. پی نوشت 1- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمد باقر کمره ‏ای، جلد 3، باب حسد، صفحات 450تا 451، شرح حدیث1، به نقل از علامه مجلسی، با اندکی تغییر و تلخیص. 2- به نقل از سایت معبری به آسمان، با اندکی تغییر و تلخیص، این تقسیم بندی را علامه مجلسی در کتاب اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد 3، باب حسد، صفحه451،در شرح حدیث 1، اورده است. 3- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد 3، باب حسد، صفحه451، شرح حدیث1، به نقل از علامه مجلسی، با اندکی تغییر و تلخیص. 4- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد 5، باب در اصول کفر و ارکان آن، صفحه 167،حدیث1. 5- نهج البلاغه، ترجمه استاد دشتی، خطبه 86، فراز سوم، یادآوری ارزش‏های اخلاقی، صفحه 146. 6- همان، حکمت 380، ضرورت یاد مرگ، صفحه 723. 7- جعفری یعقوب، سیمای امام علی علیه السلام در قران ترجمه شواهد التنزیل، حاکم حسکانی نیشابوری، صفحه 80، حدیث 197. 8- دکتر عبدالعلی موحدی، امامت تطبیقی، چاپ اول، صفحات 184تا 185.