یکی از توقیعات با اهمیت، توقیعی است که توسط محمد بن عثمان در پاسخ به مکتوب اسحاق بن یعقوب از ناحیه امام زمان (علیه السلام) صادر شده است.

اسحاق بن یعقوب می گوید: ” از محمد بن عثمان خواهش کردم  نامه مرا که مشتمل بر پاره اي از مسائل مشکلی که برایم پیش آمده بود، به ناحیه مقدسه تقدیم دارد. (او هم پذیرفت) جواب آن به خط مولایم امام زمان (علیه السلام) بدین قرار صادر شد: ” خداوند تو را هدایت کند و بر اعتقاد حق ثابت و پایدار بدارد. این که سؤال کردی بعضی از افراد خاندان ما و عمو زادگان ما منکر وجود امام خود هستند. بدان که بین خداوند و هیچ کس قرابت و خویشی نیست و هر کس منکر وجود من باشد از من نیست؛ و راهی که او می رود راه پسر نوح است. و راهی که عمویم جعفر (کذاب) و اولاد او نسبت به من پیش گرفته اند، راه برادران یوسف است. اما فقاع (آبجو) نوشیدنش حرام است، ولی نوشیدن شلماب [۱] مانعی ندارد. اما اموالی که شما (به عنوان هدیه) به ما می رسانید، ما آن را براي پاك شدن شما از گناهان قبول می کنیم، بنابراین، هر کس می خواهد به ما برساند، و هر کس نمی خواهد قطع کند؛ آنچه خدا به ما داده است، از آنچه شما می دهید بهتر است. و اما وقت ظهور من وابسته به اراده خداوند متعال است. کسانی که وقت آن را تعیین می کنند، دروغگو هستند. و اما حوادثی که براي شما پدید می آید (و حکم آن را نمی دانید) پس رجوع کنید به راویان حدیث ما؛ [۲] زیرا آنها حجت من بر شما هستند، و من هم حجت خدا بر آنها هستم. و اما محمد بن عثمان عمری که خداوند از وي و از پدرش خشنود باشد، مورد وثوق من و نوشته او نوشته من است. و اما محمد بن علی بن مهزیار اهوازی، به زودي خداوند دل او را اصلاح می کند و شک و تردیدش را از وی بر طرف می سازد.

و اما مالی را که براي ما فرستاده اي، پذیرفته نمی شود، مگر این که از حرام پاك و پاکیزه گردد و پول زن آواز خوان هم، حرام است.

و اما محمد بن شاذان بن نعیم، [۳] او مردي از دوستان ما اهل بیت است. و اما ابوالخطاب محمد بن ابی زینب اجدع [۴] ، او و پیروانش ملعون هستند، تو با آنها که عقیده اینان را دارند، رفت و آمد نکن؛ زیرا من از آنها بیزارم، و پدران من هم از آنها بیزار بودند. و اما کسانی که اموال ما را نزد خود نگاه می دارند، اگر چیزي از آن را براي خود حلال بدانند و بخورند، مثل این است که آتش خورده اند. و اما خمس [۵] براي شیعیان ما مباح و براي آنها تا ظهور ما حلال گشته است، تا به واسطه آن ولادتشان پاك باشد، و پلید و آلوده نگردند. و اما مردمی که از فرستادن آن اموال به نزد ما پشیمان شده اند، در دین خدا شک و تردید نمودند، اگر اموالی که به ما داده اند، بخواهند به آنها پس می دهیم، ما نیاز به بخشش کسانی که درباره وجود ما تردید دارند، نداریم.

و اما علت غیبتی که به وقوع پیوسته است، خداوند می گوید : ”  ای کسانی که ایمان آورده اید سؤال نکنید از چیزهایی که اگر براي شما آشکار گردد، شما را آزرده کند.” [۶] هر یک از پدران من در زمان خود بیعت سلطان طاغوت زمان خود را به گردن گرفتند، ولی من زمانی قیام می کنم که بیعت هیچ یک از طاغوتها را به گردن ندارم. و اما چگونگی انتفاعی که مرشدم در غیبت من از من می برند، همچون انتفاع از خورشید است هنگامی که در پشت ابرها پنهان شود. من امان مردم روی زمین هستم، همان طور که ستارگان امان اهل آسمانها می باشند. بنابراین، سؤالهایی که به شما سودي ندارد، پرسش نکنید و خود را به خاطر چیزي که نیازی به آن ندارید، به مشقت نیندازید. براي تعجیل در فرج و ظهور من زیاد دعا کنید که رهایی شما از قید و بندها در دعاء است. سلام بر تو اي اسحاق بن یعقوب و  سلام بر کسانی که راه هدایت را پیش گرفته اند.” [۷].

پی نوشت

[۱] شلماب: نوعی نوشیدنی است که از “شیلم” یعنی دانه اي شبیه جو، درست می شود و در انسان یک نوع بی هوشی و خواب آلودگی ایجاد می کند (کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۴ ، به نقل از استاد شعرانی)

[۲] والمراد برواه الحدیث، الفقهاء الذین یفقهون الحدیث و یعلمون خاصه و عامه و محکمه و متشابهه، و یعرفون صحیحه من سقیمه، و حسنه من مختلفه، والذین لهم قوه التفکیک بین الصریح منه و الدخیل و تمییز الاصیل من المزیف المتقول. لا الذین یقرؤون الکتب المعروفه و یحفظون ظاهراً من الفاظه ولا یفهمون معناه و لیس لهم منه الاستنباط و ان زعموا انهم حمله الحدیث. (کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۴ ، علی اکبر الغفاري).

[۳] از اصحاب امام حسن عسکري (علیه السلام) بوده و بعد از وفات ایشان از وکلای حضرت مهدی (علیه السلام) از منطقه نیشابور به شمار می رفت (ر.ك کمال الدین، ج ۲، ص. ۴۴۲ ح ۱۶ ). به او شاذانی و نیشابوري نیز می گویند.

[۴] کشی و ابن الغضائری او را اجذع ثبت کرده اند. او یکی از اصحاب امام صادق (علیه السلام) بود و بعد از مدتی منحرف شد و براي خود مذهبی تأسیس نمود و امام صادق (علیه السلام) او را چند بار لعنت نموده است. (معجم رجال الحدیث، ج ۱۴ ، ص ۲۴۴)

[۵] مقصود از خمس، غنایم جنگی است که از جمله اماء سبیات بوده و در بازار به فروش می رفته، خرید اینها تجویز شده با آنکه خمس آن داده نشده است. این مطلب را فقهاء مفصلًا درباب خمس آورده اند و قرائن و شواهد بسیاري بر آن ارائه داده اند که شامل خمس ارباح مکاسب نمی شود. (آیه الله معرفت).

[۶] در مورد علل غیبت امام زمان علیه السلام امام صادق علیه السلام فرموده اند: «صاحب الامر غیبتی دارد که تخلف ناپذیر است و اجازه نداریم علت آن را بیان کنیم. حکمت غیبت او همان حکمتی است که در غیبت حجت های پیشین وجود داشته و پس از ظهور، روشن خواهد شد؛ چنان که حکمت کارهای خضر از شکستن کشتی و کشتن پسربچه و برپا داشتن دیوار شکسته، وقتی برای موسی روشن شد که آن دو خواستند از هم جدا شوند، و غیبت سرّی از اسرار الهی است.» (بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۱۹، ح ۱۹) امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) نیز فرمودند: هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد، مواظب دین خود باشید، مبادا کسی شما را از دین خارج کند. او ناگزیر غیبتی خواهد داشت، به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش بر می گردند. خداوند به وسیله غیبت، بندگان خویش را آزمایش می کند…. (شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۰۴)

[۷] این توقیع با استفاده از کتاب “مهدی موعود” ترجمه شده است.