شبهه:

اگر اسلام، دین برابری و عدالت است پس چرا به زن ظلم کرده، ارزش او را پایین آورده و دیه او را نصف مرد اعلام کرده است؟

پاسخ:

پاسخ به این شبهه را با چند سوال آغاز می کنیم

اول: ازکجای حکم دیه، ارزشگذاری زن معلوم می شود؟

دوم: کسی که می گویند ارزش زن در اسلام نصف مرد است باید به بگویدکه اسلام در چه جهتی ارزش زن را نصف مرد دانسته؟ آیا عاطفه او، مهارت او، علم و تخصص او، خانه داری، همسر داری ، فرزندداری، شخصیت، فضایل اخلاقی، تقوی، ایمان، عقاید و تجربیات، . . . او را نصف مرد دانسته؟ و آیا اصولا برای تعیین ارزش انسانها باید به دیه آنها نگاه کرد؟ این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که بدانیم طبق احکام اسلامی، دیه بهترین انسانها و بدترین انسانها یکی است! به عنوان مثال دیه یک دانشمند با یک فرد جنایتکار یکی است! اما آیا به لحاظ جایگاه فردی و اجتماعی هم ارزش این دو یکی است؟ اگر ارزشگذاری بر اساس مقدار دیه باشد باید بگوییم بله در حالی که همه میدانیم این جواب غلط است!!

سوم: با توجه به اینکه پرداخت دیه هیچ فایده ای به حال مقتول ندارد پس چرا به خانواده مقتول دیه می دهند؟ چرا آن را به بیت المال نمی دهند؟ یا چرا بین فقرا قسمت نمی کنند؟ و اصلا چرا باید دیه پرداخت کنند؟ چه اشکالی دارد اگر در مقابل قتل اصلا دیه ای پرداخت نشود؟

بعد از این چند سوال لازم است به این نکات هم توجه کنیم:

1- دیه فقط مربوط به قتل نیست بلکه مربوط به هر نوع جنایت و نقصی است که به کسی وارد شود[1] 2- دیه نه تعیین کننده جایگاه علمی ، نه اجتماعی، نه عاطفی، نه دینی، نه اعتقادی، نه سیاسی، نه تخصصی، نه مهارتی، نه جنسیتی، نه شخصیتی و نه اخلاقی است دیه در برخی موارد تنها جبران کننده بخشی کوچک از خسارتی است که ممکن است به اولیای دم (در مورد قتل) یا شخص مجروح(در مورد جرح و قطع) وارد شده باشد، و اینکه برخی می گویند دیه جبران کننده فقدان شخص مقتول یا عضو قطع شده است اشتباه می کنند چون فقدان یک انسان یا عضو قطع شده را هیچ چیزی جبران نخواهد کرد

مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا

( هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسانها را کشته. . . )[2]

از جمله دلایل وضع دیه می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• حمایت از خانواده مقتول(در جایی که قتل اتفاق بیفتد) و شخص مجروح (در جایی که جرح اتفاق بیفتد)
• جریمه شخص خاطی (تا شخص، دوباره مرتکب جرم نشود)
• عبرت گرفتن دیگران (در جایی که قصاص در ملا عام بوده یا به اطلاع عموم برسد)

3- ادعای اینکه ارزش زن و مرد به مقدار دیه آنها بستگی دارد ناشی از نشناختن ارزش انسان در نظام خلقت و نوعی اهانت به اوست. 4- قیاس در احکام ممنوع است، چون هر حکم حکمتی دارد که ما از آن بی خبریم پس اینکه دیه زن را با مرد مقایسه کنیم و از مقایسه بین این دو به کم بودن ارزش زن برسیم هم کار غلطی است و هم نتیجه غلطی به همراه دارد؛ چون این سوال پیش می آید که مگر تعیین دیه مرد، برای تعیین ارزش مرد بوده که حالا برای تعیین ارزش زن بیاییم دیه او را با مرد مقایسه کنیم؟ ازین جهت است که می گوییم هیچ حکمی را نباید با حکمی دیگری و هیچ فردی را با فرد دیگری مقایسه کرد؛ چون قیاس کار عقل است و چون عقل ضعیف و در فهم احکام محدود است با نفهمیدن دلیل صدور حکم، یا نتیجه گیری غلط می کند یا منکر اصل آن می شود و این همان است که امام معصوم پیش از این هشدارش را به ما داده اند آنجا که خطاب به یکی از یارانشان فرمودند: إِنَّ اَلسُّنَّةَ إِذَا قِيسَتْ مُحِقَ اَلدِّينُ ( احكام اسلامي اگر قياس شود دين از ميان می رود) پس بهتر است به جای مقایسه بین احکام، هر حکم را جداگانه بررسی کرده و در نهایت آنچه را که می فهمیم پذیرفته و آنچه را نمی فهمیم به خدا واگذار نموده و فقط به آن عمل نماییم.

ازین روست که می گوییم کم بودن دیه زن ربطی به ارزشها و جایگاه او ندارد چون دیه زن تا به یک سوم برسد با مرد مساوی است و بعد از آن است که دیه او نصف می شود در صورتی که اگر بحث ارزش گذاری بود، دیه زن می بایست از همان ابتدا نصف دیه مرد باشد نه بعد از رسیدن به یک سوم! (دقت کنید) به عنوان مثال اگر دیه کامل 900 میلیون باشد و به زن یا مرد جراحتی وارد شود دیه آنها تا به مرز 300 میلیون برسد برای هر دو یکسان است و نصف شدن دیه، بعد از آن است که مطرح می شود یعنی اگر مقدار این دیه 400 میلیون شد دیه ای که مرد دریافت می کند 400 میلیون و دیه ای که زن دریافت می کند 200 میلیون خواهد بود. به همین خاطر است که می گوییم در احکام حکمتی است که ما از آن بی خبریم و اگر بخواهیم با عقل خود آن را بفهمیم نتیجه ای جز سردر گمی و گمراهی برایمان نخواهد داشت![3]

5- در قیاس بین زن و مرد، همه فقط صحبت از تساوی حقوق آنها می کنند و کسی در مورد تساوی تکالیف، مسئولیت ها، امتیازات و مجازاتشان سخن نمی گوید؟ به عنوان مثال

الف) احکامِ سخت، از زنان برداشته شده از این رو جهاد بر مردان واجب است اما بر زنان واجب نیست

ب) زنان هیچگونه مسئولیتی در امور اقتصادی ندارند به همین خاطر، مهریه و نفقه بر مردان واجب است اما بر زنان واجب نیست

ج)زن ارث می گیرد اما دیه پرداخت نمی کند! در قتل غیر عمد اگر قاتل، توان پرداخت دیه را نداشته باشد بر مردانی که اگر قاتل فوت می کرد از او ارث می بردند لازم است که به جای قاتل به خانواده مقتول دیه پرداخت کنند ( به این افراد عاقله می گویند) اما بر زنانی که در صورت فوت قاتل از او ارث می برند دادن این دیه لازم نیست (در این جا زن ارث می گیرد اما دیه پرداخت نمی کند)

د) مجازات زنان کمتر از مردان است؛ ازین رو مَردی که مرتد فطری باشد اعدام می شود اما زنی که مرتد فطری باشد اعدام نمی شود

و این تنها نمونه های کوچکی از محبت و تخفیف و توجه خدا به زنان  است؛ ولی چرا کسانی که به احکام اسلامی ایراد می گیرند هیچ گاه از این موارد سخنی به میان نمی آورند؟!!

و البته که نمی آورند؛ چرا که در غیر اینصورت مجبورند اعتراف کنند که اسلام نه تنها نسبت به زنان کوچکترین ظلمی روا نداشته که بیشتر از هر دینی و آئین دیگری به شانیت و شخصیت آنها احترام هم گذاشته است!

6- پرداخت دیه مشروط به نیاز اولیای دم یا شخص خسارت دیده نیست چون یکی از حکمتهای دیه ، مجازات فرد خاطی است تا مراقب اعمال خود باشد چه در غیر این صورت هر کسی به خود اجازه می دهد بدون ترس از عقوبت، براحتی مرتکب جنایت شود 7- بنا به مطالب پیش گفته، تفاوت زن و مرد در اسلام، تنها در احکام و وظایف ایشان است و در احکام، بحث ارزش گذاری مطرح نیست چون اساسا ارزش انسان به اعمال او بستگی دارد نه احکام او! که بر خلاف شایعاتی که منتشر شده، اتفاقا در احکام بسیار هم به زن آسانگیری شده است. بحث عمده ای که در این جا مطرح است درباره دیه و ارث است. که در این مورد هم اینطور می توانیم بگوییم که چون زن هیچ گونه مسئولیت مالی به عهده ندارد همچنین تمام هزینه های خود را از پدر، همسر و یا دولت دریافت می کند از طرفی تمام دست آوردهای او اعم از نفقه، مهریه، ارث، دیه، هدیه و هر درآمدهای اقتصادی دیگری از آن خود اوست نمی توانیم بگوییم اسلام به زن ظلم کرده در حالی که مرد فارغ از اینکه از کسی مهریه و نفقه نمی گیرد باید در طول عمر خود، اموالش را (چه به عنوان پدر چه به عنوان همسر) برای والدین، همسر و فرزندان هزینه کند پس نمی توانیم در مورد ارث و دیه که در همه عمر ممکن است نصیب او بشود یا نشود بگوییم اسلام در این زمینه به مرد امتیازی بیشتر از زن داده است 8- کسی که مجروح یا قطع عضو شده، اگر زن باشد تمام دیه ای که می گیرد مال خود اوست اما اگر مرد باشد افراد تحت تکفلش ( زن، فرزند، پدر، مادر) در مبلغ این دیه با او شریکند و باید هزینه های این افراد را از همین پول بپردازد! همینطور کسی که کشته شده اگر زن باشد دیه ای که مرد به عنوان ولیِ دم دریافت می کند نصف دیه کامل است؛ و همه افراد تحت تکفل آن مرد در این دیه با او شریکند اما اگر شخص کشته شده، مرد باشد دیه ای که زنِ او به عنوان ولیِ دم دریافت می کند یک دیه کامل است و تمام این دیه هم مال خود اوست در این حالت حتی اگر افرادی را تحت تکفل داشته باشد - از آنجایی که زن هیچ وظیفه اقتصادی ندارد - می تواند تمام این دیه را برای خود برداشته و هزینه افراد تحت تکفلش را از حکومت اسلامی دریافت نماید! چون همانطور که حکومت، وارث مال بی وارث است سرپرست زنان بی شوهر هم هست و اینطور نیست که ارث مالِ بی وراث را به خاطر منفعتش ببرد ولی سرپرستی زن بی سرپرست را به خاطر هزینه هایش نپذیرد. لذاست که امیر المومنین علیه السلام در زمان حکومتشان، هزینه زنان بی سرپرست را مستقیما از بیت المال پرداخت می نمودند!

نتیجه اینکه

بر خلاف ادعاهای مطرح شده، اسلام نه تنها به زن ظلم نکرده که با احکامش بار مسئولیتها را از دوش او برداشته و به شکلهای مختلف از وی حمایت کرده؛ به گونه ای که در هیچ مکتب و آئین دیگری چنین حمایتی از زنان نشده و چنین جایگاهی برایشان در نظر گرفته نشده

  پی نوشت:

[1] - مثل زخمی کردن یا قطع اعضای بدن

[2] - مائده 32

[3] - از دیگر احکامی که حکمت آن برای ما مشخص نیست و ما نباید با قیاس در پی فهم آن باشیم حکم زنی است که پس از عادت ماهیانه اش باید روزه هایش را قضا کند اما نمازهایش را نه! در حالی است که نماز ستون دین بوده و از روزه مهمتر است یا تعداد شاهدانی که برای اثبات قتل لازم است دو نفرند اما تعداد شاهدان برای زنا چهار نفر، در حالی که قتل از زنا مهمتر است