یکی ازتکالیفی که بر عهده یک منتظر راستین است، پیرایش و تهذیب نفس از خصایص ناپسند و زینت بخشیدن آن به اخلاق نیکوست.
در روایتی که از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده آمده است که ایشان می فرمایند: «مَنْ سَرَّهُ أنْ یکونَ مِن أصحاب القائم فَلْیَنتظِر وَلْیَعمَلْ بِالْورع و محاسن الاخلاق و هُوَ منتظر فَإن ماتَ و قامَ القائم بَعدَهُ کَانَ لَهُ من الأجر مثل أجر من أدرَکَهُ فَجِّدوا وَانْتَظِروا هَنیئاً لَکم أیّتها العصابه المرحومه»؛ «هر کس از اینکه جزء یاران قائم علیه السلام باشد شاد و خوشحال می شود، باید منتظر باشد و با حال انتظار به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند، پس اگر (در چنین حالی) از دنیا برود و حضرت قائم علیه السلام پس از او ظهور فرمایند، پاداشی همچون پاداش کسانی که ایشان را درک کرده اند خواهد داشت، پس بکوشید و در انتظار باشید، گوارایتان باد ای گروه مورد رحمت قرار گرفته.[۱]
عرب، به حریم زمین زراعی و کاشته شده «تقوا» می گوید و به چندین متر دورتر از مرز آن زمین که مراقبت کرده تا گوسفندی وارد آن نشود برای اینکه مبادا کم کم وارد اصل زمین گردد، «ورع» گوید. چوپانی که گوسفندان را در مرز می چراند باید توجه داشته باشد که گوسفندان وارد زمین دیگران نشوند از این رو مراقب است، تا مانع ورود آنها شود و به طور مسلّم می داند که به محض تکان دادن سر و کمی بی توجّهی، آنها وارد زمین دیگری شده، پس بهتر است که حیواناتش را در فاصله پنجاه متری از زمین مردم که به آن “قُرُق گاه” گویند، نگه داشته تا با یک اشاره آنها را بر گرداند.
پس از بیان این تمثیل به این نتیجه می رسیم که در دین مبین اسلام یک منطقه ممنوعه داریم و یک منطقه قُرُق. منطقه ممنوعه «گناه» است و منطقه قُرُق شده مکروهات و شبهات هستند. دوری از گناه، تقوا و دوری از مکروهات و شبهات را ورع گویند.[۲] برای حفظ خودمان باید به رعایت مستحبات که بازوی واجبات است، پرداخته و به ترک مکروهات، که به دوری از گناه و حرام کمک می کند، . پس هر کس می خواهد از یاران امام مهدی علیه السلام باشد علاوه بر ترک گناه می بایست از شبهات هم دوری کند.
ترک شبهات عقلی، عرفی (نه برخاسته از وسوسه) بین انسان و امام زمان علیه السلام سنخیت و تشابه ایجاد می کند، البته مقامات حضرت بی نهایت است و این امر یک درجه از آن است. امام دریای وَرَع و تقواست و ما باید خود را همچون قطره به دریا پیوند دهیم؛ زیرا با این کار رفتار و مکتب امام را الگوی عملی خود قرار داده ایم و با امام خود، هم سنخی روحی – رفتاری خواهیم داشت.
نکته دیگری که در این حدیث یافت می شود آن است که فرموده اند: «وَلْیَعمَلْ بِالوَرَع»؛ یعنی اهل ورع، اهل عمل، حرکت و تلاش اند نه اهل در خانه نشستن و با جامعه کاری نداشتن. یاران امام، ورع را در همه اعمال خود حتی در محل کارشان هم رعایت می کنند.
ویژگی دیگر انسان منتظر – طبق این حدیث – داشتن محاسن اخلاق است؛ یعنی داشتن اخلاق کریمانه ای که فطرت بر خوبی آن، شهادت می دهد و مورد تمجید ائمّه معصومین علیهم السلام بوده است و همه اینها باید در منتظر امام زمان علیه السلام نمودار باشد؛ مثل سه صفتی که در این روایت شریف آمده است که امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: «سیّدُ الأعمال ثلاثه: إنصافُ النّاس… و مواساتِک الأخ…و ذکراللَّه عَلی کُلّ حال»؛ «سَرور خُلق های نیکو سه خصلت است: اهل انصاف بودن…، مواسات با برادران دینی و همواره به یاد خدا بودن.»[۳] اوّلین سرور اعمال، انصاف در همه موارد است، چه در گفتار، رفتار، معاملات، رو به رو شدن با مردم حتی در نگاه کردن در بین افراد اهل انصاف بودن.
دومین عمل؛ مواسات با برادران دینی است یعنی؛ رفع گرفتاری های آنان، کمک رساندن به آنها در همه امور.
سومین عمل برجسته، یاد خدا در خلوت و جلوت است؛ یاد باطنی و قلبی خدا در همه حال.
اگر این سه خُلق بزرگ را در خود به وجود آوردیم، حتماً با امام مرتبط شده و نام ما در زمره یاران و منتظران او ثبت خواهد گشت و در همدوشی و همراهی انتظار و ورع، خوش خُلقی نیز به عنوان عاملی تعیین کننده در کسب افتخار یاوری قائم علیه السلام به شمار می آید.
امام زمان علیه السلام نیز با توجه به ناگهانی بودن امر ظهور، همه شیعیان را به انجام اعمال پسندیده و دوری از اعمال ناپسند در عصر غیبت فرا می خواند و می فرمایند:
«فلیعمل کلُّ امْرِئٍ مْنکم بما یقرب بِه من محبّتنا وَلِیَتَجَنَّبُ مایدنیه من کِراهَتِنا و سخطنا فانَّ أمْرنا بغَتهً فُجاءه حین لاتنفعه توبه و لایُنجیه من عقابنا ندم علی حوبه»[۴]
«پس هر یک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می شود پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب خشم و ناخشنودی ما می گردد دوری گزیند؛ زیرا فرمان ما به یکباره و ناگهانی فرا می رسد و در آن زمان، توبه و بازگشت سودی ندارد و پشیمانی از گناه، کسی را از کیفر نجات نمی بخشد»
کلمات کلیدی: آراستگی به خوبی ها، مواسات، رفع گرفتاری، ترک شبهات، تقوا، ورع،
برگرفته از کتاب انتظار از دیدگاه اهل بیت علیهم السلام. مولف: سکینه طاووسی
