وظایف شیعیان ۳۰

پرهیز از حسد ورزیدن

و إِیّاکُم أَن یَحسُدَ بَعضُکُم بَعضَاً فَإِنَّ الکُفرَ أَصلُهُ الحَسَدُ. و مبادا بر یکدیگر حسد ورزید زیرا ریشه‏ ی کفر، حسد ورزی است .)

تعریف حسد و غبطه

حسد ، آرزوی نابودی نعمت است از دیگران. و تفاوت آن با غبطه این است که غبطه آرزوی داشتن نعمتی مانند نعمت دیگران است.

تفاوت های حسد ورزیدن و غبطه خوردن

وقتی خداوند نعمتی را به کسی می‎ دهد انسان در مقابل این نعمت داده‏ شده به آن شخص، دو حالت پیدا می‏ کند:

۱-  حسادت می‏ ورزد یعنی این نعمت را بد می‏ شمرد و آرزوی زوال و نابودی آن‏ را می‏ کند، چه نعمت به او برسد یا نرسد .

۲- غبطه می ‏خورد یعنی دوست دارد که خودش نیز آن نعمت را داشته باشد که آن‏را رقابت نیز گویند .

حسد ورزیدن، امری زشت و نکوهیده ‏است زیرا بد خواهی دیگران بوده و تنگ نظری بر افعال خداوند در احسان به بندگان می‏ باشد، ولی غبطه خوردن و رقابت نه تنها مورد نکوهش قرار نگرفته، بلکه نسبت به آن تشویق و ترغیب نیز صورت پذیرفته است، غبطه خوردن فقط در خصوص امور حرام یا مکروه مانند دوست داشتن منصب حرام که دیگری دارد یا به مال مشتبه و مالی که صرف در مصارف مکروه می‏ گردد، مورد نکوهش می‏ باشد.۱

علل و اسباب حسد

علل و اسباب حسد بی ‏شمار است ولیکن هفت سبب عمده را برای آن آورده اند :

۱- عداوت و دشمنی : انسان وقتی با کسی دشمن شد هیج خیری را برای او نمی ‏خواهد و لذا متنعم شدن او را دوست ندارد.

۲- عزّت طلبی: می ‏داند شخصی که دارای نعمتی می ‏شود، نسبت به او تکبر می ‏کند و او به خاطر عزّت طلبی که در وجودش هست نمی ‏تواند تکبر وی را تحمل کند.

۳- کبر و خودپسندی: شخص حسود می‏ خواهد نسبت به دیگران تکبر کند و اگر آن‏ها متنعم باشند زمینه ای برای کبر او باقی نمی ‏ماند.

۴- تعجّب : این سبب در مواردی است که نعمت به قدری بزرگ باشد که انسان تعجب کند شخصی این‏ چنینی به نعمتی آن‏چنانی دست یابد و به عبارت دیگر آن شخص را مستحق چنین نعمتی نداند.

۵- حبّ ریاست: چون ریاست معمولاً مبتنی بر این است که رئیس نعمتی داشته‏ باشد که دیگران از آن محروم باشند، لذا شخص ریاست طلب، وقتی ببیند دیگران به نعمتی شبیه آن چه او دارد دست یافته‏ اند، حسد می ‏ورزد.

۶- ترس از نرسیدن به مقصد: به این معنی که انسان بترسد، شخصی که نعمتی را به دست آورده، می‏ تواند مانع منافع او شده و او را از رسیدن به مقصدش باز دارد مانند تاجری که می ‏ترسد همکارش با داشتن مقدار سرمایه ‏ای بیشتر در بازار، رقیب سرمایه او شود.

۷- خبائث درونی و بخل ذاتی نسبت به بندگان خدا: برخی از افراد به دلیل خباثث ذاتی و بخلی که دارند از گرفتاری‏ های دیگران شاد و از متنعم بودن آن‏ها در عذابند لذا از شنیدن وصف گرفتاری‏ های دیگران شاد می شوند و از متنعم شدن بندگان خدا رنج می ‏برند.

گاهی در یک نفر همه این اسباب و علل یا بیشتر آن‏ها جمع می‏ شود و او را دچار حسدی جانکاه می‏ کند.۲

درمان حسد

حسد از بیماری‏ های بزرگ دل بوده و دردهای دل تنها با علم و عمل سودمند، درمان می‏ پذیرد. برای رفع بیماری حسد باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که حسد به دین و دنیای شخص حسود زیان می ‏رساند. اگر انسان این مطلب را ملکه ذهن خود کند و دشمن خود و دوست دشمن خود [شیطان] نباشد در نتیجه از حسد کناره ‏گیری کرده و هرگز دچار بیماری و گناه حسد نمی‏ شود.۳

حسد یکی از ریشه ‏های کفر

در حدیثی شریف حضرت امام صادق علیه السلام ریشه‏ های کفر را چنین بیان می ‏فرمایند:

ریشه‏ های کفر سه صفت هستند:

حرص، غرور، حسد.

اما حرص این است که چون حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه ‏السلام از خوردن گندم نهی شد، حرص او را واداشت که از آن بخورد.

و غرور این است که چون شیطان مأمور شد به حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام سجده کند، سر باز زد و حسد این است که یکی از دو پسر حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام دیگری را کشت.۴

روایاتی در مذمت حسد ورزیدن

حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام در نکوهش حسد ورزیدن چنین می‏ فرمایند:

حسد نورزید که حسد، ایمان را چونان آتشی که هیزم را خاکستر کند، نابود می‏ سازد.۵

همچنین از آن حضرت علیه السلام منقول است که می ‏فرمایند:

چه بسیار کسانی که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسیدند و چه بسیار کسانی که در آغاز شب بر او حسد می‏ بردند و در پایان شب عزاداران به سوگشان نشستند.۶

و در بیاناتی دیگر از حضرت امام صادق علیه السلام به ابوالصباح در تفسیر آیه ۵۴ سوره نسا می‏ فرماید:

«آیا بر مردم حسد می ‏ورزند، به خاطر آن‏چه که خداوند از فضلش به آن‏ها داده ‏است؟ پس ما بر آل ابراهیم کتاب و حکمت فرستادیم و به آن‏ها ملک و سلطنتی بزرگ عطا کردیم.»

چنین می فرمایند: به خدا سوگند! آنان ما هستیم و ماییم که مورد حسد واقع شده ‏ایم.۷

همچنین به استناد روایات دیگر، مراد از ملک عظیم که در این آیه شریفه آمده و مورد حسد منافقان و مخالفان واقع شده، امر امامت و ولایت ائمه اطهار علیهم السلام می‏ باشد.۸

پس بر ماست که از خداوند متعال درخواست نمائیم که آخرین ولیّ خود، حضرت بقیه ‏الله الاعظم علیه السلام را از گزند حسودان زمان، مصون و محفوظ بدارَد و هم‏چنین آرزوی افزون شدن نعمت‏ها و سلامتی و تعجیل در فرج آن حضرت علیه السلام را از درگاه الهی خواهان و خواهان و خواستار گردیم.

پی نوشت

۱- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمد باقر کمره ‏ای، جلد ۳، باب حسد، صفحات ۴۵۰تا ۴۵۱، شرح حدیث۱، به نقل از علامه مجلسی، با اندکی تغییر و تلخیص.

۲- به نقل از سایت معبری به آسمان، با اندکی تغییر و تلخیص، این تقسیم بندی را علامه مجلسی در کتاب اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد ۳، باب حسد، صفحه۴۵۱،در شرح حدیث ۱، اورده است.

۳- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد ۳، باب حسد، صفحه۴۵۱، شرح حدیث۱، به نقل از علامه مجلسی، با اندکی تغییر و تلخیص.

۴- شیخ کلینی، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ‏ای، جلد ۵، باب در اصول کفر و ارکان آن، صفحه ۱۶۷،حدیث۱٫

۵- نهج البلاغه، ترجمه استاد دشتی، خطبه ۸۶، فراز سوم، یادآوری ارزش‏های اخلاقی، صفحه ۱۴۶٫

۶- همان، حکمت ۳۸۰، ضرورت یاد مرگ، صفحه ۷۲۳٫

۷- جعفری یعقوب، سیمای امام علی علیه السلام در قران ترجمه شواهد التنزیل، حاکم حسکانی نیشابوری، صفحه ۸۰، حدیث ۱۹۷٫

۸- دکتر عبدالعلی موحدی، امامت تطبیقی، چاپ اول، صفحات ۱۸۴تا ۱۸۵٫

 

جولای 18, 2021

وظایف شیعیان ۳۰

وظایف شیعیان ۳۰ پرهیز از حسد ورزیدن و إِیّاکُم أَن یَحسُدَ بَعضُکُم بَعضَاً فَإِنَّ الکُفرَ أَصلُهُ الحَسَدُ. ( و مبادا بر یکدیگر حسد ورزید زیرا ریشه‏ ی کفر، […]
جولای 1, 2021

وظایف شیعیان ۲۹

وظایف شیعیان ۲۹ شرایط رسیدن به ایمان کامل و هر کس دوست دارد خدا ایمانش را کامل گرداند تا این‏که مومن حقیقیِ حقیقی گردد پس باید […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۸

وظایف شیعیان ۲۸ سنت خداوند در باره مردمان صالح « وَ اعلَمُوا أَیَّتُهَا العِصَابَهُ أَنَّ السُنَّهَ مِنَ اللهِ قَد جَرَت فِی الصَالِحِینَ قَبلُ » و ای […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۷

وظایف شیعیان ۲۷ پرهیز از مضطر ساختن امام علیه السلام در بیزاری جستن از دوستانشان و فرمودند: ای گروه شیعه! از خدا بترسید و اگر بتوانید […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۶

وظایف شیعیان ۲۶ سفارش به پرداخت حقوق الهی و ای گروه مورد رحمت و برتری یافته۱ بر دیگران، مبادا حقوقی که خداوند نزد شما دارد را […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۴ و ۲۵

وظایف شیعیان ۲۴ پرهیز از آزار مظلوم و مبادا بر علیه مسلمانان ستمدیده ‏ای کمک و یاری کنید تا سبب شود که آن ستمدیده به درگاه […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۳

وظایف شیعیان ۲۳ نهی از ظلم و ستم کردن مبادا به یکدیگر ستم کنید، زیرا ستمگری خوی مردمان شایسته نیست و مسلماَ هر کس ستم کند […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۲

وظایف شیعیان ۲۲ نهی از تکبر و خود بزرگ بینی از خود بزرگ بینی و تکبر دوری کنید زیرا بزرگی خاص خداوند عزّ وجلّ است و […]
ژوئن 30, 2021

وظایف شیعیان ۲۱

وظایف شیعیان ۲۱ سفارش به دوست داشتن مسلمانان مستمند و پرهیز از تحقیر آن‏ها و بر شما باد به دوستی با مسلمانان مستمند . زیرا هر […]