بحث امروز ما در مورد شناخت اسلام است این موضوع اهمیت زیادی دارد چون بسیاری از ما یا اسلام را نمی شناسیم یا اسلامی که می شناسیم با اسلامی که حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم آن را آورده فرق می کند. ما این اعتقاد را داریم که دین اسلام آخرین و کامل‌ترین دین است این را ما می گوییم و به آن ایمان داریم اما وقتی قرار باشد از آن دفاع کنیم کمتر می توانیم از عهده اش بر بیاییم امروز می خواهیم به فضل خدا شناخت اسلام را از یک زاویه دیگری بررسی کنیم که وقتی می گوییم اسلام دین کاملی است منظورمان چیست؟ در یک تقسیم بندی کلی می توانیم اسلام را به سه بخش تقسیم کنیم.
اعتقادات – احکام و اخلاق ؛ زمانی که اسلام را در این سه حوزه بررسی می کنیم مسئله ای را پیدا نمی کنیم که اسلام در باب آن سکوت کرده یا حرفی نداشته باشد.
تمامی ادیان پیش از این برای مقطع زمانی خاصی بوده اند و در واقع همگی زمینه سازی برای اسلام می کردند اسلام برای تمامی مسائل و موضوعات دستورالعمل مخصوص به خود را دارد و راه‌های سعادت و شکست را همراه با هم گوشزد می‌کند حتی روش فکر کردن را نیز به ما آموزش می دهد.
به عنوان مثال ؛ یکی از برتری های اسلام تعاریف جدید و متفاوتی است که از واژه هایی نظیر عقل ، عبادت ، تقوی و سعادت دارد. در واقع اینطور می توانم بگویم که یکی از چیزهایی که اسلام را از دیگر ادیان جدا می کند نگاه سازنده ، کاربردی و اجتماعی به این واژه هاست ، واژه هایی که قبلا یا تعریف کاملی از آنها نشده بود یا در طول تاریخ دچار تحریف شده بودند ؛ حالا چرا این کلمات را مثال زدم برای اینکه اینها در تعیین سرنوشت انسان نقش کلیدی دارند فی المثل همین واژه “عبادت” که همه آن را به عنوان انجام اعمالی خاص در زمان یا مکانی خاص می شناسیم این را اسلام قبول ندارد ؛ قبول ندارد که عبادت زمان و مکان دارد دلیلش هم این است که تعریف اسلام از این واژه و واژه هایی نظیر این با بقیه فرق می کند. به عنوان مثال تفکر در اسلام نوعی عبادت به حساب می آید تا جایی که گفته شده تفکر در خلقت ، از هزار سال عبادت برتر است حال شما ببینید با تغییری که اسلام در تعریف همین واژه ارائه کرده چقدر نگرش انسان به جهان پیرامونش تغییر پیدا می کند و چقدر علم از منظر همین نگاه متفاوت به پیشرفت می رسد و چقدر نگرش انسان به جهان هستی و خالق آن متحول می شود و چه تاثیرات سازنده ای در زندگی بشر بوجود می آید چون در این صورت همه اعمال و افکاری که در جهت پیشرفت های علمی صورت می گیرد هم ، می شود عبادت ؛ با این حساب هم در دنیای خودت پیشرفت می کنی و هم در بعدی معنوی غنی می شود آنوقت کار یک دانشمند می شود عبادت ، یعنی تمام شغل او می شود عبادت واین خیلی زیبا و هیجان انگیز است! پس وقتی می گوییم اسلام دین کاملی است یکی از دلایل آن نظایر همین تعریف های خاص و کاملی است که از کلید واژه های زندگی کرده است.
یکی دیگر از جنبه هایی که باعث می شود ما اسلام را دین کاملی بدانیم توجه اسلام به مفاهیمی نظیر خانواده است. در منابع دینی جزئیاتی در این باره ذکرشده که انسان را شگفت زده می کند. من فعلا یکی از جلوه های آن را در قالب یک مثال برای شما می گویم ولی این حق مطلب نیست. خدا می داند که چه برنامه های سازنده ای برای فرد و جامعه از دل همین بحث خانواده استخراج می شود نکته جالب این که در اسلام موضوع خانواده سالم و سازنده آنطور که بتواند جامعه را بسازد به دو نسل قبل از تشکیل خانواده و ازدواج زن و شوهر بر می گردد.
یکی از شاگردان امام صادق علیه السلام می گوید من پس از مدتی که بر سر درس آن حضرت حاضر می شدم شنیدم که ابوحنیفه ( که خود از شاگردان امام بود و بعدها امام مذهب حنفی شد ) عده ای را به دور خود جمع کرده و کرسی درسی تشکیل داده. من کنجکاو شدم که یک روز به جای شرکت در درس امام صادق علیه السلام سری به کلاس او بزنم و حرفهای او را هم بشنوم شب تا صبح با خودم فکر می کردم که فردا سر درس امام صادق علیه السلام بروم یا درس ابوحنیفه صبح که شد با خودم گفتم هر چه باشد جعفر بن محمد فرزند رسول خداست ، روا نیست برای یک روز هم که شده خود را از معارف او محروم کنم به علاوه که می دانستم ابوحنیفه از سر تکبر و دشمنی دست به چنین کاری زده به هر حال تصمیم خودم را گرفتم و فردا در جلسه درس امام حاضر شدم ، وقتی وارد مَدرَس شدم حضرت با دیدن من اشاره کردند که نزد ایشان بروم نزدیک که شدم امام علیه السلام سر خود را در گوش من آوردند و فرمودند ” اگر مادرت رفته بود تو هم رفته بودی” با تعجب سوال کردم منظورتان چیست ؟! حضرت فرمودند مگر تو دیروز با خودت فکر نمی کردی که امروز اینجا بیایی یا سر درس ابوحنیفه حاضر شوی ! با تعجب بیشتر پاسخ دادم بله ! اما این موضوع چه ارتباطی با مادرم دارد؟
حضرت فرمودند مادرت در جوانی چهره زیبایی داشت روزی مردی زنا کار او را در کوچه می بیند و می پسندد و پس از تعقیب ، نشانی خانه اش را پیدا می کند برای او پیغام می فرستد و در ازای پرداخت مبلغ قابل توجهی به او پیشنهاد زنا می دهد ….. مادرت هم پیام می فرستد که فردا خبرش را می دهم ، اما شب تا صبح با خودش فکر می کند که آیا فردا درخواست او را اجابت کنم یا نه ! صبح که می شود با خود می گوید هر چقدر هم که این مبلغ زیاد باشد ولی خدا بر این کار راضی نیست و صبر می کنم تا خدا همسر خوبی از راهی حلال برای من بفرستد بنابراین از این کار منصرف می شود و به آن مرد جواب رد می دهد . . . . تو پسر همان مادری …. اگر مادرت رفته بود تو هم رفته بودی!
خوب! شما ببینید در همین داستان که من به عنوان مثال برای شما عرض کردم توجه به اعمال قبل از ازدواج زن و شوهر چقدر می تواند در سرنوشت فرزندان آنها موثر باشد! مسئله ، مسئله تربیت فرزند تنها نیست ؛ مسئله تربیت نسل است یا بحثی مثل غذا و خوراک ؛ که در نگاه اول تنها یک مسئله اقتصادی یا پزشکی به نظر می رسد ؛ در اسلام بسیار بیشتر از اینها به آن عنایت شده!
لقمه و غذایی که ما هر روز و بدون توجه به دهانمان می گذاریم در سرنوشت ما تاثیر می گذارد! اسلام می گوید به غذایت نگاه کن که از کجا آمده و چگونه تهیه شده؟ این توصیه به خاطر آن است که این مسئله ، هم یک جنبه پزشکی دارد و هم یک جنبه تربیتی! یعنی اسلام می گوید یک لقمه ، هم می تواند باعث تقویت و یا فساد بدن تو بشود و هم می تواند در روح و اعتقاد تو تاثیر بگذارد. در منابع اسلامی هم به صراحت گفته شده که لقمه حرام سرنوشت فرزندان انسان را تغییر می دهد. این حرف را فقط اسلام می زند ادیان دیگر توجهی به این گونه مسائل ندارند این نگاه جامع را فقط اسلام دارد.
پس وقتی می گوییم اسلام دین کاملی است یک معنایش همین است که اسلام ، انسان و آنچه که به او مربوط می شود را یک جا و در ارتباط با هم دیده و همه جوانب را در صدور یک حکم در نظر گرفته و اینکه برخی افراد می گویند اسلام مربوط به ۱۴۰۰ سال پیش است و در این زمان کارایی ندارد یا به خاطر این است که اسلام را نمی شناسند یا ۱۴۰۰ سال به نظرشان زمان زیادی می آید البته شاید هم دلیلش این باشد که می گویند هر کس زمان را بر اساس طول عمر خودش می سنجد مثلا برای پشه ای که یک روز عمر می کند یک ساعت خیلی زیاد است ولی این زمان برای انسانی که ۱۰۰ سال عمر می کند زمان بسیار کمی است!
اما به هر صورت چنین افرادی اشتباه می کنند چون قدمت اصول دین اسلام به زمان حضرت آدم بر می گردد نه ۱۴۰۰ سال قبل. خداپرستی که اولین تعلیم پیامبران بوده و اصل اساسی دین اسلام هم هست ، از اولین تعالیم حضرت آدم به فرزندانش به شمار می رود آیا بعضی ها تصور می کنند که پیامبران ، قبل از اسلام چند گانه پرستی را تبلیغ می کردند و اسلام ابداع کننده توحید و یگانه پرستی بوده؟! یا تعلیم به معاد که همه فرستادگان خدا در کنار توحید ، به آن توجه ویژه ای داشته اند یا بحث عدل الهی که چون یکی از صفات خداست اصلا قدمت بردار نیست . . . خدا همیشه عادل بوده و هست و خواهد بود حالا به خاطر اینکه موضوع عدالت خدا از اصول دین اسلام است می توانیم بگوییم دیگر در این زمان فایده ای ندارد و ما باید آن را کنار بگذاریم! . . . . یعنی اینها می خواهند در عصر به اصطلاح تمدن بشری چراغ قوه دست بگیرند و شهر به شهر به دنبال یک خدای ظالم بگردند ؟! چقدر این حرفها سخیف و بی فکر و بی منطق است ؛ آدم حیفش می آید روی این چیزها وقت بگذارد.
از دیگر دلایلی که باعث شده که ما اسلام را دین کاملی بدانیم مسئله کارآمدی اسلام است منظور من از کار آمدی همین بدرد بخور بودن است ، یعنی من به عنوان یک انسان اگر اسلام آوردم آیا این اسلام می تواند مشکلات من را رفع یا نیازهای مرا برآورده کند؟
این را چرا می گویم به این خاطر که انسان یک موجود نیاز محور است ؛ اگر کاری انجام می دهد ، حرفی می زند ، فکری می کند یا روشی را انتخاب می کند بنا به یک نیازی است که در خودش احساس می کند اگر کاری می کند اول نگاه می کندکه این کار چه نیازی را از من رفع می کند و به چه درد من می خورد و مزیتش بر دیگر انتخابها چیست! این یک اصل است که درباره همه انسانها صادق است.
به علاوه که انسان همیشه با مشکلاتی دست به گریبان است و تا زنده است باید با آنها بجنگد ، سوال این جاست که آیا اسلام در این زمینه هم حرفی برای گفتن دارد؟ آیا می تواند کاری کند که نوع بشر اصلا مشکلی نداشته باشد؟ جواب سوال دوم خیر است! که الان نمی خواهم درباره اش صحبت کنم اما اجمالا می گویم که برای داشتن یک زندگی خوب ما باید ۳ چیز را بشناسیم.
اول خدا دوم انسان و سوم دنیا را . . . و تنها بعد از شناخت اینهاست که می توانیم بفهمیم که چرا نمی شود انسان در این دنیا اصلا مشکلی نداشته باشد که مفصلش باشد برای بعد. . .
اما درباره اینکه آیا اسلام راهی برای حل این مشکلات دارد یا خیر باید بگویم که جواب مثبت است! و اتفاقا اسلام برای این قضیه ، شاه کلیدی دارد که شما با آن می توانید یا مشکلاتتان را حل کنید یا تحملتان را برای پشت سر گذاشتن آن بالا ببرید تا آسیب کمتری ببینید چون می دانید که پدید آمدن یک مشکل یک چیز است و تحملش یک چیز دیگر ؛ شاید ما نتوانیم – که نمی توانیم – در این دنیا از بروز مشکلات جلوگیری کنیم اما می توانیم تحمل خود را بالا ببریم و مشکل را به خوبی پشت سر بگذاریم حالا قصد دارم درباره همین مسئله و حاشیه هایی که دارد کمی با شما صحبت کنم.
نتیجه همه صحبت هایم را هم می خواهم همین اول کار به شما بگویم تا بعد برویم سراغ تحلیلش ؛ حرفی که می خواهم بزنم این است که ” در اسلام هیچ بن بستی وجود ندارد “ این حرف با آن حرفهایی که تا حالا زدیم هم هماهنگی دارد یعنی اگر ما گفتیم اسلام دین کاملی است باید انتظار داشته باشیم که دستوراتش برای گرفتاریهای ما چاره اندیشی کرده باشد وگر نه با تغییر زندگی و گذشت زمان ، کارایی خود را از دست می دهد دینی هم که نتواند برای مشکلات امروز من و شما برنامه ریزی کند دین ناقصی است یک نمونه اش همین بحث ازدواج است که به عنوان مثال در مسیحیت تبدیل به یک معضل و مشکل لاینحلی شده که نمی دانند چکارش کنند چون اعتقاد مسیحیان این است که وقتی دو نفر با هم ازدواج کردند دیگر به هیچ وجه نمی توانند از هم جدا شوند!، کارد به استخوانشان هم برسد نمی توانند این کار را بکنند شما تصور بفرمایید که این دو نفر با هم چگونه باید زندگی کنند؟ مسیحیتی که برای مشکلات خانواده گی من و شما – که خانواده اساس یک جامعه است – برنامه و قانونی ندارد کجا می تواند از پس نیازهای دیگر من بر بیاید؟ تنها این نیست . . . مشکل ازدواج کشیشها و راهبه ها هم هست که کلیسا نمی گذارد اینها ازدواج کنند و خدا می داند چه فسادهایی به خاطر همین قضیه از ابتدا ایجاد شده و می شود!
اینها که گفتم جزء کوچکی از نواقص مسیحیت است و بدتر از همه ، این است که در مسیحیت اصلا چیزی به نام قوانین اجتماعی نداریم. طبق آنچه در کتاب انجیل آمده یک مسیحی باید تابع حکومت زمان خود باشد هر ظالم و عادلی که سر کار آمد ، باید او بپذیرد و اصلا حق اعتراض ندارد چون در مسیحیت چیزی به عنوان مقابله نداریم هر چه هست همه اش پذیرش است ؛ ظلم را بپذیر ، زورگویی را بپذیر ، طاغوت را بپذیر ، بی قانونی را بپذیر همه اینها را بپذیر چرا ؟ چون تو یک مسیحی با ایمان هستی و یک مسیحی با ایمان هیچ وقت در این امور دخالت نمی کند!!
خوب شما بگویید! اگریک دین ؛ با این همه طرفدار در مورد قوانین اجتماعی جامعه حرفی برای گفتن نداشته باشد چه کسی باید این کار را بکند؟! معلوم است که دیگر کار می افتد دست طاغوت ، کار می افتد دست زور گویان و مستبدین که نمونه هایش را هم در تاریخ کم نداشته ایم. خوب مسیحیتی که چنین ساز وکاری دارد به چه درد من و امثال من می خورد؟
من تحقیقات زیادی در این زمینه کرده ام سایر ادیان وضعشان بدتر از این است ولی من فقط همین یک نمونه را از مسیحیت گفتم که حساب دستتان باشد تا وقتی می خواهید از اسلام دفاع کنید حداقل یک نمونه از یک دین دیگر داشته باشید.
من تحقیقات زیادی در این باره کرده ام ؛ هم اسلام را بررسی کرده ام و هم ادیان بزرگ دیگر را ، اما به این نتیجه رسیده ام که تنها دینی که چه در حوزه احکام و چه مسائلی که برای فرد فرد مسلمانان اتفاق می افتد حساس بوده و در هیچ مسئله ای سکوت نکرده اسلام است! هر کس دین دیگری را با این ویژگی سراغ دارد بیاید معرفی کند من خودم اولین نفر به آن ایمان می آورم !
همانطور که گفتیم ” در اسلام هیچ بن بستی وجود ندارد ” این حرف هم دو تا معنا دارد.
یکی اینکه اسلام با توجه به کامل بودنش همه نیازهای بشر را تا آخر دنیا دیده و احکامش را صادر کرده به طوری که همه جانبه و در همه زمانها از فرد و جامعه پشتیبانی و حمایت می کند و برای یک لحظه هم او را تنها نمی گذارد.
و دوم اینکه اسلام دو راه برای پشت سر گذاشتن سختی ها و مشکلات پیش پای مسلمانان گذاشته اول مسئله تقواست ؛ ازنظر اسلام برای کسی که به طور کامل به این قاعده عمل کند هیچ بن بستی وجود ندارد و همه گره ها باز خواهد شد آیه ای در قرآن هست که ممکن است بسیاری از شما آنرا شنیده باشید این آیه از جمله امید وار کننده ترین آیات قرآن است.
آیه می گوید: وَ مَن يَتَّقِ اللَّهَ یجعل لَّهُ مخرجا و هر كه از خدا پروا كند، خدا براى او راه بيرون شدن [از مشكلات و تنگناها را] قرار می دهد.
این آیه وعده خداوند است نکات زیادی هم دارد که فعلا دو نکته اش را برایتان عرض می کنم.
اولین نکته مربوط به کسانی است که فکر می کنند اسلام به دنیای مردم توجهی ندارد و هر چه گفته فقط برای آخرت است! من می خواهم بگویم اتفاقا این وعده مال همین دنیاست یعنی شخص پرهیزکار در همین دنیا اثر تقوای خودش را می بیند و البته تقوا هم مراتبی دارد که هر چه بیشتر رعایت کنی اثر بیشتری از آن می بینی. یک مطلبی را هم در حاشیه برایتان بگویم که می توانم در موردش قسم هم بخورم ، برادران و خواهران عزیز آن کاری که هر کس در هر زمان و به هر شکل و به هر اندازه ای انجامش دهد از آن پشیمان نمی شود تقواست. به خدا قسم هیچ کس به خاطر گناه نکردن پشیمان نمی شود. اگر کسی می توانست به نامحرم نگاه بکند و نکرد ، اگر می توانست آبروی کسی را بریزد و نریخت ، اگر می توانست دروغ بگوید و نگفت به خدا قسم پشیمان نمی شود هیچ کس آخر عمر حسرت این را نمی خورد که ای کاش بیشتر گناه کرده بود یا مال مردم را خورده بود حتی در مورد حلالش هم کسی چنین حسرتی نمی خورد چه برسد به حرامش از کسانی که سن و سالی ازشان گذشته بپرسید برای شما خواهند گفت.
نکته دوم اینکه بر خلاف تصور مردم تقوا فقط پرهیز از دزدی و قتل و تجاوز نیست بلکه همه اعمال و گفتار انسان شامل حال این قضیه می شود تقوا یعنی اینکه خدا را در هر کاری در نظر داشته باشی و به آنچه می دانی عمل کنی با این تعریف بالاترین درجات تقوا را کسی دارد که به همه آن چیزهایی که می داند عمل کند.
خدا در این آیه می خواهد بگوید که ای انسان اگر به دانسته هایت عمل کردی من مشکلاتت را حل می کنم و به بن بستهای زندگی ات خاتمه می دهم! پر واضح است کسی که مسلمان نیست هر گز نمی تواند به چنین مرتبه ای از تقوا برسد ، چون خبری از دستورات اسلام ندارد! اما یک مسلمان همه اینها را در اختیار دارد فقط کافی است مراجعه کند و به آنچه خدا از او خواسته عمل کند که در این صورت به اندازه عملکردش نتیجه می گیرد البته امیر المومنین علیه السلام هم یک فرمایشی دارند که همه این مطالب را پوشش می دهد ایشان می فرمایند” اگربه آنچه میدانستی عمل کردی خدا آنچه را نمی دانی به تو می آموزد “من می گویم انسان می تواند از این فرمایش حضرت امیر ، نهایت استفاده را از جایگاه تقوا برای رفع بن بستها ببرد.
البته این فرمایش ریشه قرآنی هم دارد امام باقر علیه السلام می فرمایند ” هر آنچه ما اهل بیت می گوییم دلیلش را از قرآن از ما بخواهید ” دلیل قرآنی این فرمایش حضرت این آیه است که خداوند می فرماید : ” وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ ” (پرهیزکار باشید تا خدا به شما بیاموزد )
ما حصل این آیه و روایت این می شود که ” خدا معلم انسان با تقواست” و اگر خدا معلم کسی باشد و نقاط کور فهم او را باز کند ؛ دیگر چه ترسی از مشکلات و روبرو شدن با سختی ها دارد.
حال یک سوال:
چرا مسلمانان با وجودی که دینشان کامل است در زندگیشان بن بست و مشکلات دارند؟
جواب : چون آنطور که باید رعایت تقوا را نمی کنند!
و چرا برخی کشورهای غیر مسلمان این مشکلات را ندارند؟
چون به چیزهایی که می دانند عمل می کنند ، و همانطور که گفتیم معنای تقوا هم همین است. به عنوان مثال در حوزه کسب و کار صداقت دارند ؛ در روایت داریم یکی از چیزهایی که باعث از بین رفتن برکت در معامله می شود دروغ گفتن و قسم خوردن است حالا نه اینکه غربیها همه چیزشان خوب باشد اما ظاهرا به رعایت اصول معامله بیشتر از ما پایبندند و طبیعی است که نتیجه بهتری هم می گیرند. البته برخی می گویند که دلیلش قوانین سفت و سختی است که باعث می شود خلاف در بینشان کمتر باشد ولی هر چه باشد این یک قانون است ؛ که اگر پرهیزکار بودی نتیجه اش را می بینی تقوای یک کاسب هم همین است که دروغ نگوید ، گرانفروشی نکند ، کم فروشی نکند و چیزهای دیگری که در کار او اثر می گذارد را رعایت کند.
خوب حالا اگر خدای متعال برای یک غیر مسلمان گره گشایی کند اگر یک مسلمان خود را مقید به دستورات الهی نماید آیا خدا در مورد او به وعده اش عمل نمی کند ؟! مسلم است که اینطور نیست و خدا جواب چنین کسی را بهتر و بیشتر از آنچه به دیگران داده می دهد ، تا اندازه ای که هیچ مشکلی در زندگی اش نخواهد بود مگر اینکه با رعایت تقوا برطرف شود! البته این را هم بگوییم که وقتی می گوییم اگر تقوا را رعایت کنیم بن بستها از جلوی پایمان برداشته می شود منظورمان رعایت همه مراتب تقواست چون همان طور که گفتیم غربیها هم تقوا دارند ولی چون مسلمان نیستند بن بستهای عجیبی دارند که برطرف نمی شود مگر با رعایت تقوایی که اسلام به آن سفارش کرده یعنی آنها الان در یک مرتبه ای هستند که نهایت تقوایشان رعایت برخی از همین اصول انسانی و زمینی است گشایشهایی هم دارند که محصول رعایت همین تقوا است ولی بعضا مشکلات لاینحلی دارند که حل نمی شود مگر با اسلام آوردن. این قید اسلام در اینجا خیلی مهم است چون قبلا اشاره کردیم که برون رفت از تمام مشکلات تنها با عمل به تمامی مراتب تقوا بدست می آید و این درجه ای است که تنها یک مسلمان می تواند به آن برسد راه دیگری که خدا برای رفع موانع جلوی پای ما گذاشته دعا است.
در این مورد بحثهای زیادی شده که من نمی خواهم دوباره آنها را تکرار کنم فقط می خواهم بگویم دعایی که اینجا مد نظر من است دعایی است که انسان به هنگام رسیدن به بن بست به درگاه خدا می کند و این به خود ما بستگی دارد که چه موقع خود را در چنین حالتی ببینیم. ولی خدا می داند چه گره های کوری در زندگی های ما وجود دارد که با همین دعا برطرف می شود این را هم بگویم که مسئله دعا و تقوا یک ارتباط تساعدی با هم دارند یعنی به هر اندازه تقوا داشته باشی دعایت مستجاب می شود ؛ این را از خودم نمی گویم روایت می گوید. می گوید یکی از موانع استجابت دعا گناه کردن است ما با زبانمان گناه می کنیم بعد هم با همین زبان دعا می کنیم! خوب این زبان گنه کار چه ارزشی پیش خدا دارد حالا نه اینکه همه دعاهای پیامبران و و ائمه علیهم السلام چون معصومند مستجاب می شده چون بحث استجابت دعا برای خودش یک مقوله ای است جداگانه که الان مورد بحث ما نیست ولی اگر بخواهیم از دعا به عنوان کلید حل مشکلات استفاده کنیم باید مقدمات آن را هم فراهم کنیم مهمترین مانع استجابت دعا بی تقوایی و مهمترین ابزار و مقدمه آن تقواست این را در نظر داشته باشیم که دعا بهترین ابزار ارتباطی ما با خداست! خدا برای انجام هر کاری ابزاری گذاشته که بموقع از آن استفاده کنیم اما گاهی می شود که هیچ کدام این ابزارها جواب نمی دهد و این زمان ناامیدی انسان است که دست به دعا بر می دارد ولی باید توجه داشته باشد که این وسایلی که خدا در اختیار او قرا داده حتی همین دعا هم ، لحظه به لحظه به اذن و اجازه خدا کار می کنند چون بعضی ها فکر می کنند که این عالم مثل کار خانه ای است که خدا کلیدش را زده و در گوشه ای به نظاره نشسته !! خیر اینطور نیست این عالم مثل لامپی است که تا برقش از نیروگاه تامین شود روشن می ماند ولی اگر برق لحظه ای قطع شود لامپ هم خاموش می شود دعا وسیله ای است که ارتباط ما را با خدا نگه می دارد.
خداوند در قران کریم می فرماید:
قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ
اگر دعای شما نبود نزد خدا اعتباری نداشتید.
این مثال لامپ را همه مردم می فهمند ؛ ای کاش در مورد خودشان هم این را می فهمیدند که اگر خداوند نخواهد هیچ کدام از این واسطه ها و ابزارها کار نمی کند و این عالم دم به دم به اراده خداست که دارد می چرخد ما چون هر روز این وضعیت را می بینیم احساس می کنیم که اینها خودشان همه کاره اند! خیلی فرق می کند که آدم این وسایل را همه کاره بداند یا خدا را. دعا هر چند وسیله خوبی است برای ارتباط با خدا و کارکردهای زیادی در زندگی ما دارد ؛ اما کسی که معرفت داشته باشد اصلا این وسیله را نمی بیند فقط خدا را می بیند برای انجام کوچکترین کارها هم از خدا کمک می خواهد و کسی که مدام از این طریق با خدا در ارتباط است شاید مشکل داشته باشد – که دارد – اما بن بست ندارد.
اینکه در روایات داریم نمک آشتان را هم از خدا بخواهید مال همین آدمهاست که یقین دارند شوری نمکشان هم از خداست چون می دانند همان خدایی که نمک را آفریده شوری اش را هم آفریده! ابراهیم نبی از جمله همین انسانها بود و می دانست خدایی که آتش را آفریده گرمایش را هم آفریده و اگر اراده کند گرمی را از آتش می گیرد از این جهت بود که تنها به درگاه خدا دعا کرد و از غیر خدا کمک نخواست ؛ خدا هم او را از بن بستی که در آن گرفتار شده بود نجات داد. پیامبری که با مشرکان مبارزه کرد و تقوایش به او اجازه همراهی با آنان را نداد وعده خداوند برای او محقق شد و باعث نجات او گردید.
البته وقتی کسی به این درجه از ایمان رسیده باشد تنها در مواقعی که به بن بست برسد دعا نمی کند همیشه مشغول دعاست در روایت امام صادق داریم که حضرت ابراهیم کثیر الدعا بود یعنی زیاد دعا می کرد چنین شخصیتی وقتی ساکت هم باشد قلبش با خدا در ارتباط است و دیگر برای او مانعی وجود ندارد که نشود با دعا برطرفش کرد.
پس این که می گوییم ” اسلام دین بدون بن بست است ” حرف بجا و درستی است وقتی کسی تقوا داشته باشد خدا در سختی ها برایش راه گریزی را مهیا می کند و یقینی به او می دهد که نسبت به خدا و آنچه برایش انجام داده اطمینان پیدا می کند پس شاه کلید حل مشکلات شد تقوا و بعد از آن دعا که امیدواریم خداوند بیش از پیش توفیق آن را به ما بدهد.
